İnsanlar sinirlenir ve ister istemez oluşan olumsuz duygular ifade edilir. Karıkoca birbirine sinirlenince de olumsuz duygular ifade edilir; ama bu ifade edişin farkında olmak ve en zararsız şekilde ifade etmek önemlidir.

Martin Seligman bir kitabında anababa çatışmalarıyla ilgili önemli önerilerde bulunuyor. Bu önerilerden esinlenerek, onları daha da geliştirerek sizlerle paylaşmak istedim. Çocukların önünde saldırgan davranışlar yapmayın, kapı çarpma, eşya fırlatma olmasın. Öfkelendiğinizin farkında olun ve bu bilinç içinde öfkenizi nasıl, ne derece ifade edeceğinizi düşünün. Duygularınızı kelimelerle ifade etmek ve kelimeleri kullanırken yargılayıcı, kırıcı olmamak önemlidir. Salak, tembel, gibi olumsuz etiketler kullanmayın. Doğal olarak dile getirmek istediğiniz duygular olacaktır; onları sahiplenin ve elinizden geldiğince onları yalın bir şekilde ifade edilmesine özen gösterin. “Şu davranışın, şu sözün beni çok rahatsız etti; kendimi küçümsenmiş, hesaba alınmamış, aşağılanmış hissettim. Öfkeliyim,” demeniz, kapı çarpıp odadan çıkma, tabağı yere fırlatıp bağırmaktan daha etkili ve öğreticidir. Küsüp, içine kapanıp, suskunluk yapmayın, çocuk bunun farkındadır. Sizin suskunluğunuzun birkaç olumsuz etkisi vardır: üç kuruşluk bir anlaşmazlık, on kuruşluk bir önem kazanır, bu birincisi.

İkincisi, ‘ailede konuşulmayacak şeyler vardır, biz bazı şeyleri bu ailede konuşmayız, halının altına süpürürüz,’ mesajını verir. Bunun sonucu aile içinde güven duygusu kansere yakalanır, zaman içinde bu kanser ailedeki hayatın her yönüne dağılmaya başlar.

Üçüncüsü, zamanla önemli gerçek şeyler değil, önemsiz, anlamsız, renksiz şeylerin konuşulduğu bir aile ortamı oluşur. Daha önce söylediğimiz gibi açık sözlü olarak duygularınızı kırmadan, bilinçli bir şekilde ifade etmeye özen gösterin. Çocuğun taraf tutmasını istemeyin, karıkoca arasındaki bir kavgada çocuğun taraf tutmasını isteyen bir anne veya baba çocuğa çok, ama pek çok büyüklükte bir haksızlık yapmış olur. Bunu bilinçli olarak yapacak vicdansız anne baba azdır, ama farkında olmadan çocuğu taraf almaya zorlayıcı durumlar yaratılabilir.

Neden çok zararlıdır?

Çünkü çocuğun anne ve babasının her ikisiyle güvenli sevgi ortamında ilişki kurması onun için bir ihtiyaçtır. Birisi vitaminleri temsil ediyorsa, diğeri de proteinleri temsil eder. Vitaminlerden ya da proteinlerden birinden mahrum ederek sağlıklı çocuk yetiştiremezseniz; bu mümkün değildir. Çocuğu annesinden ya da babasından soğutmak çocuğun ruhsal kişiliğini katletmek demektir. Çocuğunu bilinçli seven hiçbir anne ve baba bunu isteyerek yapamaz. Bu konuda, özellikle bizim toplumumuzda, bir duyarlılık geliştirmemiz gerektiğine inanıyorum. Çocuğun önünde kavga etmeyin, ama kaçınılmaz olarak çocuğun önünde başlamışsa o zaman çocuğun önünde bitirin. Bazı konular vardır ki, iki eş birbirinden farklı düşündüğünü o anki etkileşim içinde keşfeder ve konuşma uzadıkça, doğal olarak biraz hayret biraz sinirlenerek konuşmaya devam edebilir. Bu gazetelere düşmüş günlük bir konu olabilir ya da aile içi bir olayın farklı bir yorumu olabilir. Bu tür başlayan tartışmaların kaçınılmaz olduğu, her iki insanın arasında bu tür olayların çıkacağı ve biraz sinirlenseler de konuşularak fikir alışverişinin olabileceği ve ilişkinin sağlıklı olarak var olmaya devam edeceği görülmelidir.

Bütün bu süreçlerin sonunda çocuk şu sonucu çıkarmalıdır: ‘Bizim ailede bir konuda insanlar aynı şekilde düşünmek zorunda değildir; farklı görüşler tartışılır, konuşulur ve ilişki devam eder. İnsanların birbirine saygısı vardır ve farklı düşünme özgürlüğü vardır.’

Akılda tutulması gerekenler:

Ailede bir tartışma ortamı oluştuğu zaman:

1. Açık sözlü olun,

2. Öfke yönetimi nasıl yapılır çocuklara model olun, çatışmaları çözerken çocuk görsün

3. Eleştiriyorsanız tüm kişiyi değil, davranışını eleştirin, tembel demeyin, yavaş yazıyorsun, deyin,

4. Bazı konuları aranızda konuşun sizin mahremiyetinizde kalsın, böyle bir konuya girilirken susun ve baş başa konuşacak durum ayarlayın.

Doğan Cüceloğlu (13.10.2013)

1Martin Seligman (1995) The Optimistic Child. Houghton Mifflin Company, New York.