Karagözcüler Bayramı (1)

Kültür ve Turizm Bakanlığı, UNIMA (Milletlerarası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği) Türkiye Milli Merkezi, Karagöz Derneği, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nun organizasyonuyla 9-12 Haziran arasında, İstanbul’da Karagözcüler ve araştırmacılar bir araya geldi.

UNIMA İstanbul Şubesi yönetimi, bizi rahat ettirebilmek, yaşadığımız en küçük problemi çözmek için elinden geleni yaptı. Her birine teşekkür ederim. Karagöz Bayramı’nın ikincisi gelecek sene Bursa’da yapılacak. Karagöz emekçilerini ağırlamaktan onur duyacağız.

Mekân, Kütüphaneler Kütüphanesi olarak adlandırılan İstanbul/Rami Kışlası Kütüphanesi’ydi. Kütüphane o kadar büyük ve güzel ki, söz ile anlatamam. Kütüphaneye gelen öğrenciler ve araştırmacıların rahatlığı için her şey düşünülmüş. Hayran olduğum kütüphanede, ne yazık ki Starbucks ve Kahve Dünyası’nın şubeleri vardı. Böyle tarihi bir mekânda kahve zincirlerinin bulunması yanlış olmuş.

Bursa’dan Nezaket Özdemir Bircan (Araştırmacı), Muhsin Özyenice (Deri üreticisi), Hülya Taş (Araştırmacı), Seçkin Güneş (Karagözcü), İbrahim Öztahtalı (Akademisyen, Araştırmacı), Nevzat Çiftçi (Karagözcü), Dilek Yıldız Karakaş (Müze Koordinatörü), bendeniz katıldık. İstanbul’dan sonra en geniş katılımcının Bursa’dan olması tesadüf değildir.

Etkinlikler 9 Aralık akşamı kokteyl ile başladı. Sonrasında Karagöz müziği konseri ile gece tamamlandı. UNIMA yönetimi her oturuma bir ustanın adını vermişti. 10 Aralık Cumartesi günü, Yaşayan İnsan Hazinesi Metin Özlen Oturumu ile başladı. Konu başlığı, (Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi) Sözleşmeye Taraf Devletlerinin İlgili Kurumlarının Rolü ve Karagöz Farkındalığı. Alt başlıklar ise, Kamu Kurumlarının Kültürel Faaliyetlerinde Geleneksel Tiyatro Önceliği ve Mevzuatı, Karagöz Sürdürülebilirliği Gerekli Öncelikler (Maddi kültür, usta-çırak, tanıtma, festival, bilet destekleri, proje destek kriterleri… vb.), Kamu Kurumlarının Sorumlulukları ve Koordinasyon Sorunu, SOKÜM Sözleşmesi Bağlamında “Canlı Karagöz” sorunu.

Türkiye’de UNIMA’ya üye olan ve olmayan 150 civarı Karagözcü var. UNIMA üyeleri arasında araştırmacılar, deri üreticisi, Karagöz tasviri yapanlar da bulunuyor. Onları da katarsak 200 civarı kişi bu işe emek veriyor.

İlk oturumun ana konusu, Karagözcüler ile ilgili yasa tasarısıydı. Çünkü yasa Karagözcülere çerçeve çizecek, iyi ile kötüyü ayırmak için yol gösterecek. 2009 yılında yasa hazırlanmış, ancak bir türlü Meclis’ten geçmemiş. Oturumdaki tartışmalarda yasanın çerçevesi yeniden çizilmeye çalışıldı. Yasanın geçen sürede yeni ortaya çıkan yeni problemlere göre güncellenmesi gerekiyor. Bu konunun çözüm yeri Kültür ve Turizm Bakanlığı. Ancak bakanlık bu konuda aktif rol üstlenmiyor.

Öğleden sonra, ‘Yaşayan İnsan Hazinesi Orhan Kurt’ oturumu başladı. Konu başlıkları:

Karagözcülerin Özlük Hakları, Devlet Tiyatrosu “Karagöz Topluluğu”, “Ulusal Karagöz Müzesi”ne Doğru.

Ana problem, kime Karagözcü denileceğiydi.

Kültür Bakanlığı yıllardır Karagözcülere kart veriyor. Ancak bu kartlar resmiyette pek geçerli değil. Karagözcüler, okullarda gösteri yapmalarının engellendiği, konuya çözüm bulunmadığından yakındı. Öğretmenlerin ve özellikle müdürlerin bilinçlenmesi gerekiyor. Yoksa Karagöz, Ramazan aylarının eğlencesi olarak kalır. Karagöz’ün dini kimliğinin yanında milli kimlik taşıdığı zaman içinde unutulur.

Canlı Karagöz tartışması çok ilginçti. Karagözcüler, Canlı Karagöz’ü kendilerinin yaptığı, kostüm giyerek iki kişinin atışmasının ise Kostümlü Karagöz olduğunu söyledi. Yıllar geçtikçe yaygınlaştığını ifade ettiler. Bursa’da daha çok belediye yönetimlerinin talebiyle Canlı Karagöz yapılıyor.

Peki, bu konu nasıl engellenir?

Yine Kültür ve Turizm Bakanlığı’na iş düşüyor. Canlı Karagöz adıyla yapılan etkinliklerin bizim kültürümüze katkısı yok, tam tersine Karagöz’ü yanlış tanıttığı için zararı vardır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda 2000 yılında Karagöz Topluluğu kurulmuş, pek faaliyet yapmadan, bünyesinde herhangi bir Karagözcü istihdam etmeden on yıl devam ettikten sonra kapanmış. Bu konuya Devlet Tiyatroları el atabilir. 12 bölge tiyatrosuna (Yeni kurulan Kayseri Devlet Tiyatrosu’nu sayarsak 13), ikişer Karagözcü işe alınabilir. Devlet Tiyatrosu binasında, ilçelerde, uygun olan mekânlarda Karagöz gösterisi yapılabilir. Bursa’da Karagöz Müzesi’nin alt katında oyun alanı var. Orası bu işi özel olarak icra etmek isteyenlere ayrılır. Bursa Devlet Tiyatrosu’nun arka tarafındaki eski adıyla Eğitim Araçları Gösteri Salonu, günümüzdeki adıyla Dede Efendi Salonu Karagöz gösterileri için yeniden düzenlenebilir. Perdesi, aydınlatması yapılır. Fuayede tanıtıcı bilgiler koyulabilir. Böylece yıllardır atıl duran bu mekân, yeniden işlev kazanır.