28 Ekim Uluslararası Animasyon Günü olarak kutlanıyor. İlk örnekleri 19. yüzyılda görülen animasyon, teknolojinin de gelişimiyle günümüzde hayal gücünün sınırlarını zorluyor. Dijital animasyonla varlığı 1800’lere dayanan canlandırma sineması, son derece detaylı çizimlerle hayal gücünün sınırlarını zorluyor.

Türk animasyon tarihi karikatürcülerin kısa filmler oluşturma gayesiyle başlasa da, bu izler aslında yüzyıllar öncesindeki Karagöz ve Hacivat’ın gölge oyununa dayanıyor. Karagöz ve Hacivat’ın eğlenceli hikayelerini izlemek için perdenin etrafına doluşan kalabalık, gelecekte çubuklarla hareket ettirilen bu karakterlerin nasıl evrileceğini ve gelişeceğini bilmiyordu… Kısa filmlerin Türkiye’de yükseldiği dönemde reklam ajanslarının ilgisini çeken bu yeni sektör, genelde ticari faaliyetler için kullanıldı. Yabancı film dağıtımcılarının gelmesiyle birlikte Türkiye, animasyon filmlerle tanıştı.

TRT Çocuk animasyonun Türkiye’deki dönüm noktası

Türkiye’de zamanla gelişen animasyon sektörü meyvesini vermeye başladı. Ancak animasyonun Türkiye’deki dönüm noktası, TRT Çocuk kanalının kurulmasıydı. Çocukların gelişimlerini desteklemede en önemli unsurlardan biri olan animasyon, Türkiye’deki başarısını dünyaya taşıyarak uluslararası çocuk yayıncılığında sektöre yön veren ve tüm mecralarda çocukların bildiği, tercih ettiği bir yayın sunmayı hedefleyen TRT Çocuk için tartışılmaz bir öneme sahip.

Biz de, çocukların hayal dünyasını genişletirken eğlenceli bir şekilde öğrenmesine olanak sağlayan animasyonların önemini TRT Çocuk Kanal Koordinatörü Bora Durmuşoğlu’ndan dinledik.

Durmuşoğlu, “Animasyon, duyguların izleyiciye yansıtılması için çok etkili bir anlatım biçimidir” diyerek başlıyor sözlerine ve tarihte iz bırakan animasyonlara ve teknolojinin sektördeki yansımalarına örnekler veriyor:

“Dünya animasyon tarihine baktığımızda ilk örneklerini Fantasmagorie, Gertie Dinozor ve Kedi Felix’te görüyoruz. Daha sonra Mickey Mouse, Donald Duck, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler gibi hafızalarda yer edinmiş önemli karakterler ve filmlerle sektör yükselişe geçmeye başlıyor. Tek düze çizimlerle başlayan örnekler yerini üç boyutlu karakterlere, ses efektleriyle anlatılan duygular ise yerini muhteşem animasyon müziklerine ve seslendirmelere bıraktı. Bilgisayar tabanlı animasyon yapımlarına geçiş, animasyon üretimini daha geniş kitlelerin kullanımına açık hâle getirdi. Dijital oyun, mobil uygulamalar, reklam sektörü, endüstriyel tasarım, sanayi, mimari, eğitim, sağlık, bilişim, robotik, iletişim ve istihbarat başta olmak üzere hemen her alanda animasyon kullanımı vazgeçilmez bir hale geldi.

Aslan Kral, Shrek, Sevimli Canavarlar, Buz Devri serisi, Kayıp Balık Nemo, Neşeli Ayaklar, Oyuncak Hikâyesi serisi, Coco… Tüm bu animasyon sinema filmlerinin ortak noktası hikayelerinin evrensel etkisinin olmasıdır diyebiliriz.
Dünyanın en güzel animasyonlarını tasarlayabilirsiniz, en güzel müziklerini besteleyebilirsiniz, en güzel seslendirmelerini yapabilirsiniz ama iyi bir hikayeniz yoksa filminizin başarılı olması çok zordur. Bu bakış açısıyla bu filmlerde işlenen konular izleyicinin kalbine işlemiş ve onları yıllarca unutmamamızı sağlamıştır. Her ne kadar dijitalleşen ve değişen dünyada çizgiler günümüze ayak uydursa da klasik çizgilerin vazgeçilmez olduğunu, ne kadar farklı şeyler izlersek izleyelim, bu filmlerin bizlerdeki yerinin farklı olmasından anlayabiliriz.”

Bir ülkenin çizgi filmlerinin konularına, çizgilerine, ezgilerine bakarak o ülke hakkında birçok fikre sahip olabiliriz diyor Durmuşoğlu ve ekliyor, “Özellikle çocuklar için yapılan çizgi filmlerde ülkeler, kendi kültürel miraslarını, tarihlerini, geleneklerini, göreneklerini yarınları olan çocuklara anlatmak ister.”

Tam da bu noktada Türkiye’de animasyon “TRT Çocuk’tan” önce ve “TRT Çocuk’tan sonra” olarak ikiye ayrılıyor. TRT Çocuk içeriklerinin yüzde 80’inden fazlasının yerli yapım olduğuna vurgu yapan Durmuşoğlu, animasyon sektöründe TRT’nin yol açtığı değişimi şöyle açıklıyor:

“TRT Çocuk’tan önce sektör yabancı izler taşıyordu ve en önemlisi dışa bağımlıydı. TRT Çocuk kanalının kurulmasıyla birlikte Türk animasyonu hiç olmadığı kadar talep görmeye başladı. TRT Çocuk kanalının yerli üretime olan eğilimi ve RTÜK’ün tematik çocuk kanallarında yerli üretimi teşvik eden düzenlemesi ile birlikte yerli animasyon stüdyoları oluştu ve Türkiye düzenli bir animasyon üretimine geçti. Sektör deneyimi arttıkça çizgi filmler uzun metrajlı sinema filmlerine aktarıldı ve animasyonlar beyaz perdede de ilgi görmeye başladı. TRT Çocuk kanalı, animasyon yapım projelerini Türkiye’de faaliyet gösteren animasyon stüdyolarına yaptırdığı, proje içeriklerini kültürel unsurlar ışığında, pedagojik kurallar doğrultusunda değerlendirdiği ve 360 derecelik yayıncılık anlayışını benimsediği için Türk animasyonu denildiğinde dünyada akla gelen ilk markadır.”

TRT Çocuk beyaz perdede sadece 2022 yılında vizyona giren altı animasyon filmiyle yaklaşık 3 milyon sinema izleyicisine ulaştı. “Rafadan Tayfa Göbeklitepe” 3.5 milyona ulaşan izleyici sayısıyla Türkiye’de tüm zamanların en çok izlenen animasyon filmi oldu. Bora Durmuşoğlu kanalın başarısının TRT’nin vizyonunda yattığını söylüyor.

“TRT Çocuk’un yıllar boyunca özenle inşa ettiği vizyonu ve misyonu bütün evlere girerek ebeveynlerin kanalımıza şüphesiz güven duymasını sağladı. Öyle ki şu anda altında TRT Çocuk imzası taşıyan bütün işlerimizde anne ve babaların bu güvenini görebiliyor ve Türkiye’nin en çok izlenen çocuk kanalı olma unvanını gururla taşıyoruz. Sektörün miladı, ülkemizin evlerindeki çocuğuz. Sımsıcak evlerde ve gönüllerdeyiz. Çok iyi biliyoruz ki biz bu alanı boş bırakırsak her zaman olduğu gibi başkaları gelecek ve çocuklarımızın yüreklerini ve zihinlerini işgal edecek.”

Haberde de anlatımı kuvvetlendiriyor

Teknoloji geliştikçe animasyonların kalitesi ve anlatım gücü de kuvvetleniyor. Bu değişim ve yenilik sadece televizyonu ve sinemayı etkilemekle kalmadı; oyun sektörünü, dijital platformları ve internet tabanlı daha birçok önemli alanı da geliştirmeye devam ediyor. Animasyonlar haberlerde de kullanılıyor. TRT Haber de animasyonun anlatım gücüne örnekleri, kendi ürettiği içeriklerde yer veriyor.