Pınar Çekirge, aramızdan ayrılışının 52. yılında Avni Dilligil’i yazdı…
Türkiye Tiyatrosu’nun gelmiş geçmiş en önemli isimlerinden biri, hep söylenildiği gibi, “hocaların hocası”ydı Avni Dilligil.
Renan Fosforoğlu‘na göre, özel tiyatroların öncülüğünü yapmıştı.
“Sonraları birer kıymet olan aktörler yetiştirdi. O’na Avni Hoca, Avni Bey, Avni Baba denildi. Bu ünvanları ona sanatı, yapımcılığı, rejisörlüğü temiz ve ‘insan adam’ olması dedirtti. Sanattan ve arkadaşlarından, talebelerinden bahsederken gözleri yaşarırdı. Sanatını ve talebelerini o kadar candan severdi.”
Foto: tiyatromuzesi.org
Küçücük bir fotoğraf ve haberden sözetmiş Tarık Dursun K.ve şöyle devam etmiş: “Tiyatro sanatçısı, rejisör ve yazar Avni Dilligil, dün gece oynadığı bir oyunun hemen bitiminde ve sahne kulisinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu hayata gözlerini kapamıştır.”
Ardından çift sütuna çerçeveli bir ilan:
“Trabzon eşrafından merhum Rahmi ve Selvinaz Dilligil’in büyük oğlu, Mürvet Dayıoğlu, Aliye Rona, Fahri, Adalet Gazetesi sahibi Turhan, Oral, Aysel Dilligil’in ağabeyleri, Belkıs Dilligil’in eşi, Erhan, Rahmi ve Çiçek Dilligil’in babaları, Ayten Dilligil’in kayınbiraderi, Mualla, Ertuğrul Fırat ve Enis Fosforoğlu’nun enişteleri, Huriye Dilligil’in kayınpederi, İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu, Çığırsahne, İzmir Şehir Tiyatrosu kurucusu, sanat dünyamızın mümtaz siması, rejisör, aktör ve yazar Avni Dilligil Hakkın rahmetine kavuşmuştur.”
Tarık Dursun K. ayrıca; Türkiye Tiyatrosu’nun “en iyi Hamlet”lerinden biri olarak tanımladığı Avni Dilligil‘in, “Hiç kimselerin Anadolu’ya gitmeyi düşünmediği, yalnız büyük şehirlerin seçkin seyircisine tiyatro oynadığı dönemlerde, çevresine topladığı yarının iyi oyuncu adaylarıyla birlikte Türkiye’yi karış karış dolaşmış, çadır tiyatrolarının dışında da tiyatronun varolduğunu Anadolu insanına göstermiş” olmasının da önemini vurgulamıştı.
Avni Dilligil‘i sahnede hiç izlemedim. Sadece rol aldığı filmlerden hatırlıyorum. Ve gerçekleştirdiğimiz röportaj esnasında Nedret Güvenç‘in saygıyla bahsettiği, “Hocam“ dediği Avni Dilligil kalmış belleğinde. Ve bir de, 1979 yılında basımı yapılmış “Avni Dilligil’i Anıyoruz ( 1908 – 1971 )” adlı kitap…
Bu kitap, paha biçilmez bir hazine değerinde. Aliye Rona, Nezahat Tanyeri, Belkıs Dillgil, Renan Fosforoğlu, Mualla Kavur, Ulunay, Erhan Dilligil, Şirin Devrim, Vasfi Rıza, Nedret Güvenç, Tunç Yalman, Kemal Bekir, Selim İzzet Sedes, Erol Keskin, Erhan Abir, Ayşegül Yalçın, Aykut Oray, Sait Ergenç, Müjdat Gezen, Ekrem Dümer ve daha pek çok isim Avni Dilligil’i anlatmış. O’nun erişilmez sanatçı kimliğini, dehasını, ödünsüzlüğünü, şerefli hayat ve sanat yolculuğunu, ilkelerini aktarmış. Belgeleler, fotoğraflar paylaşılmış.
Okudukça anlıyorum ki sadece tiyatro için yaşamış. Anadolu’nun en uzak köşelerine dünya tiyatro klasiklerini taşımış. Çok büyük savaşlar vermiş Avni Dilligil. İzleyici, oyuncu yetiştirmiş. Melih Vassaf‘ın tanımıyla: “Tiyatro için doğmuştu. Tiyatro için yaşadı. Tiyatro için mücadele etti. Tiyatro için öldü.”
Foto: tiyatromuzesi.org
Nedret Güvenç şöyle demişti bana: “Avni Hoca’nın tiyatroya verecek bir tek canı kalmıştı. Onu da aldık sonunda…” Sabahattin Batur‘a göreyse; “Yüreğinde ateş, karnında güneş gezdiren adamlardan biri”ydi.
1926 yılında Darülbedayi, sonrasında Komik Hayri Bey Tiyatrosu, Raşit Rıza Tiyatrosu, Süreyya Opereti, Ankara Şehir Tiyatrosu, Ankara Radyo Temsil Kolu, İstanbul Ses Tiyatrosu Opereti, İzmir Şehir Tiyatrosu, Çığır Sahne, İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları, İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu, Halk Tiyatrosu, Avni Dilligil Tiyatrosu, Kadıköy İl Tiyatrosu‘nda oyuncu, kurucu, yönetmen olarak çalıştı. Dublaj yaptı. Piyes ve senaryolar dışında radyofonik oyunlar da yazdı.
Havaciva Opereti, Kamelyalı Kadın, Hamlet, Macbeth, Hırçın Kız, Kral Lear, Köroğlu, O Adam, Karamozof Kardeşler, Müfettiş, Aynadoz Kadısı, Hırçın Kız, Ceza Kanunu, Satıcının Ölümü, Oğlum Edward, Sana Rey Veriyorum, Ayak Takımı Arasında, Toros Canavarı, Sam Rüzgarları, Cürüm ve Ceza ve daha pek çok oyun.
Can Murat Şengel geçtiğimiz Mart beni aramış, Uluslararası Lions Dernekleri 118 R Yönetim Çevresi Federasyonu İzmir Tiyatro Ödülleri 2021 “Ustalara Vefa Sanata Destek” onur ödüllerinden birinin Avni Dilligil‘e verileceğini bildirmişti. “Kınalı Yapıncak” filminden bir Altın Portakal ödülü vardı Avni Dilligil‘in.
Ve bundan tam elli yıl önce, 1971 Mayıs’ında takvim 20 ‘den 21 Mayıs’a döndüğünde…
Tarık Dursun K.’nın ifadesiyle, “Son oyununu (Merdiven) oynadı, seyircisinden son alkışını aldı ve perde oyunla birlikte oyuncunun da üzerine kapandı.”
Değerli hatırasına saygıyla…
PINAR ÇEKİRGE
Not : Yeni basımı ne zaman gerçekleşir bilemem, ama “Avni Dilligil’i Anıyoruz (1908 -1971)” adlı kitabı mutlaka bulup okuyun derim.
