Nedim Gürsel, yeni kitabı Aşk ve İsyan’da Voltaire’in ünlü kahramanı Saf Oğlan Candide’i Lale Devri’nde çarpıcı bir yolculuğa çıkarıyor. Osmanlı’yı bambaşka bir şekilde ele alan Gürsel, “Siyasi amaçla şişirilen bu Osmanlı hayranlığıyla alay var romanımda” dedi.

– Aşk ve İsyan romanınızın giriş kısmında vurgu yaptığınız ‘zor günler’ sizin için nasıl geçti?

‘Zor günler’ yalnızca pandemiye değil, bir karakter olarak anlatıya dahil ettiğim Aşk ve İsyan’ın yazarına da bir gönderme. Aşk ve İsyan’ı pandeminin yol açtığı eve kapanma günlerinde yazdım. Başına da şöyle bir ithaf koydum: “Osmanlı elçisi Yirmisekiz Mehmet Çelebi’ye, Paris’e benden önce geldiği için. Ondokuz Covid Çelebi’ye, eve kapanıp bu romanı yazmama yol açtığı için.”

ÖVÜNÜLECEK YANI YOK

– Voltaire’in saf ve iyimser karakteri Candide’i İstanbul’a doğru yola çıkarıyorsunuz. Candide’i seçmenizin nedeni nedir?

Candide, iyimserliği temsil eden bir roman kahramanı. Aynı zamanda çok saf. Onun Lale Devri’nin İstanbul’unda sevgilisini arayışını anlatırken aslında fena halde Osmanlı’yla hesaplaşmak istedim. Çünkü cumhurbaşkanımızın her gün biraz daha yücelttiği Osmanlı’nın fazla övünülecek bir yanı olmadığı kanısındayım. Siyasi amaçla şişirilen bu Osmanlı hayranlığıyla alay var romanımda, hem de dozu bir hayli yüksek. Aşk ve İsyan’ı Osmanlı’ya ironik ve eleştirel bir bakış olarak tanımlayabiliriz. Özellikle de III. Ahmet’in anlattıklarından, daha doğrusu sayıklamalarından yola çıkarak…

DESPOTİK BİR DEVLET

– İhanetler, kardeş katli, kölelik gibi gerçeklere vurgu yapıyorsunuz. Osmanlı’nın bu gerçekleriyle yüzleşemememizin sebebi nedir?

En belirgin olanı, giderek yalnızlaşan ülkemizin buna tepki olarak aşırı milliyetçiliğe eğilim göstermesi. Yönetimin güç gösterisine ihtiyacı var, bunun için de Osmanlı tarihini kullanıyor. Ama bu tarihin yalnızca bir fetih ideolojisi üreten yanıyla ilgileniyor, gerçekte ne kadar despotik bir devlet olduğunu tam 44 sadrazamın sorgusuz sualsiz, siyaseten katledildiğini gizleyerek. Romanımda şiddetin, kardeş katlinin, cehaletin ve Osmanlı’nın tüm olumsuz yanlarını sergilemek istedim. Yalnızca lale bahçelerini değil, 18. yüzyıl İstanbul’unu ayrıntılarıyla tasvir ettim.

EDEBİYAT SORGULAR

– Lale Devri’nden nasıl bir ders çıkarmamız gerekiyor?

Lale Devri Osmanlı’nın ilk kez Batıya açılmayı denediği, ama beceremediği bir dönem. Patrona Halil isyanıyla kanlı biçimde bitiyor. Damat İbrahim Paşa’nın cesedi yerlerde sürükleniyor. Şair Nedim kaçarken damdan düşüp ölüyor. III. Ahmet, sadrazamının ve bazı vezirlerinin kellelerini vererek canını kurtarıyor. Eğlencelerin yapıldığı kasırlar, köşkler, mesire yerleri yer ile yeksan ediliyor. Edebiyat ders çıkarmaz, sorgular. Ben de Lale Devri üzerinden Osmanlı’yı sorgulamak istedim.

HİÇBİRİNİN ESKİ TADI YOK

– Pandemide sanatçılar çok zor günler geçiriyor. Fransa’da durum nasıl?

Fransa’da devlet sanatçılara destek çıkmak için elinden geleni yapıyor ama maddi imkanları sınırlı. 500’e yakın roman yayımlandı sonbaharda ama kitap fuarlarının gerçekleşmeyeceğini tahmin ediyorum. Sinema, tiyatro, opera var ama eski tadı yok.

– Bugünler sizce edebiyatı gelecekte nasıl etkileyecek?

“Beklenmeyen Konuk” adlı bir öykü yazdım bu konuda. Le Temps’da yayınlandı.  Umarım o öyküdeki yazarın başına gelen benim de başıma gelmez.

– Siz de Candide gibi sık sık seyahat ediyorsunuz. Peki, onun gibi iyimser misiniz?

Bu seyahatler yazarlığımı besledikleri için önemli. Bu yolculuklar mutlaka kitaba dönüşüyor, dolayısıyla iz kalıyor. Fransızlar yolculuğun insanı gençleştirdiğini söyler. Çok doğru. Hele bu kriz ortamında. Candide gibi iyimser de saf da değilim.