Konuk yazar: Kürşat Coşkun

İktidarlar karikatür ve mizaha tahammülsüz. Mizahın ilk başladığı coğrafyalardan biri olan ülkemizde her şeyin müzesi var ama 1975 yılında İBB katkısıyla açılan Karikatür ve Mizah Müzesi, değişen yönetimlerde bir açılıp bir kapanmaktan kurtulamadı. AKP iktidarında ise tam bir üvey evlat muamelesi gördü. Oysa ülkemizde ilk müzecilik faaliyeti, 19. yüzyılın ortalarında, Osmanlı sanatının eski eser niteliğindeki değerli eşyalarının Enderun Hazinesi’nde, Kutsal Emanetler’in ise Topkapı Sarayı’ndaki Hırka-i Şerif Dairesi’nde korunması ile başladı. Cumhuriyet’le birlikte müze sayısı ve çeşitliliği artırıldı, etnografya ve arkeoloji müzeleri başta olmak üzere yeni müzeler kuruldu.

Karikatür Müzesi’ne ise bir türlü sıra gelmedi. Oysa dünyanın pek çok yerinde kurulmuş olan karikatür müzeleri eğitim ve araştırma merkezi olarak da hizmet veriyor. Gabrova Mizah ve Yergi Evi (Bulgaristan), Basel Karikatür ve Cartoon Müzesi (İsviçre), Wilhelm Busch Müzesi (Almanya), Varşova Karikatür Müzesi (Polonya), Brüksel Bant Karikatür Sanat Merkezi (Belçika), Omiya Karikatür Sanatı Müzesi (Japonya), Uluslararası Karikatür Sanatı Müzesi (ABD), Ulusal Çizgiroman Müzesi (Fransa), Tolentino Karikatür Müzesi (İtalya) gibi müzeler aynı zamanda turistik çekim odakları oldu.

Türkiye’de ise Karikatürcüler Derneği’nin kurulmasıyla (1969) birlikte bir karikatür müzesi kurulması için çeşitli girişimler oldu. İlk karikatür müzesi 2 Temmuz 1975’te İstanbul Belediyesi Karikatür Müzesi adıyla açıldı. 12 Eylül 1980’de ise müze kapatıldı; karikatürcülerin karşı çıkmalarına karşın Şehir Tiyatroları yöneticisi Vasfi Rıza Zobu’nun girişimleriyle Tiyatro Müzesi’ne dönüştürüldü. Karikatür Müzesi’nin yeniden açılmasına yönelik dernek yöneticilerinin çabaları sonucunda bu kez 27 Şubat 1989’da Fatih Saraçhanebaşı’nda Gazanfer Ağa Medresesi İBB Karikatür ve Mizah Müzesi adıyla açıldı. Müzede Türk karikatürünün 1860-1960 dönemini belgeleyen sürekli sergi alanı, değişken sergilerin açıldığı salon, mizah kitaplığı, arşiv, özgün baskı atölyesi, çizgi film atölyesi gibi bölümlerin yanı sıra kitap, albüm ve süreli yayın koleksiyonu, sekiz bin adet orijinal karikatür, yüz on büyük ustaya ait özel dosyalar, yabancı çizerlere ait karikatürler bulunmaktaydı. Müze her yıl on beş bin kişi tarafından ziyaret ediliyordu.

Karikatür ve Mizah Müzesi, Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesinden sonra 1994’te kapatıldı. Müzeyi, karikatür sanatçılarının ve kamuoyunun baskısıyla bir süre sonra yeniden açmak zorunda kaldılar ama bu kez restorasyon yapılacağı bahanesiyle 2010 yılında yeniden kapattılar. Üstelik restorasyon sonrasında burayı Karikatürcüler Derneği’ne değil, Aziz Mahmut Hüdayi Vakfı’na tahsis ettiler.  Karikatürcüler Derneği’ne ise geçici olarak Tepebaşı’nda, yeterli ve uygun koşullara sahip olmayan bir yer tahsis ettiler. Bu alanda geçici sergiler açılmakla birlikte,  bir müzenin sahip olması gereken fiziksel yetersizlik nedeniyle birbirinden ünlü ustaların pek çok eseri, yayın ve teşhir objesi depolarda ve sandıklarda bekliyor.

Bu konuda İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ve Başkan Ekrem İmamoğlu’nu bir çağrıda bulunmak istiyoruz. Karikatürcüler erneği yöneticileriyle bir araya gelerek yönetimini ortaklaşa yürütecekleri bir müze kurulması için harekete geçmelerinde tarihsel bir önem var. İstanbul’da işlevine uygun bir yerde açılacak olan karikatür ve mizah müzesi, bu sanata ve ustalarına vefa borcumuzun ödenmesi konusunda olduğu kadar, İstanbul’un gülen yüzünü tüm dünyaya göstermemiz için de büyük bir fırsat olacaktı