Ulviye SAVTUR
Ulviye SAVTUR
ulviye@sanatlayasam.net
TÜRK EDEBİYATI HAKKINDA KISA TARİHİ BİLGİ-5
  • 0
  • 586
  • 20 Mayıs 2021 Perşembe
  • +
  • -

XIX. YÜZYIL

Ondokuzuncu yüzyıl Türk edebiyatının, eski şark karakterinden modern avrupa karakterine geçişini hazırlayan bir intikal devridir.

Bu yüzyıl başlarında saz şiiri çok genişlemiş, biraz daha divan şiirine yaklaşmış, az çok kültürlü, çeşitli konulara el uzatabilen ve siyasi, içtimai tenkid fikri taşıyan şairler yetiştirmiştir. Erzurumlu Emrah, Zihni, Dertli ve Seyrani bunlardandır. Eski halk destan ve hikayeleri de kendi içindeki tekâmülle neredeyse roman haline gelmekte bulunmuştur.

Divan şiiri eski sanatlarından bir hayli sıyrılarak bariz bir sadelik ve yerlilik temayülü göstermektedir. Bu temayülün en göze çarpan mümessili Vâsıf’dır. Daha çok eski geleneğe bağlı görünen İzzet Molla’da bile, ondokuzuncu yüzyıl mahsülü ve az çok Avrupa tesirinin neticesi olan modern bir siyasî tenkid fikri ve yenilik ruhu göze çarpmaktadır. Divan şiirinde saz şairleri ağzından şiirlere daha çok rastlanmağa başlanmıştır.

Tekke edebiyatı, Kuddusi gibi eski ruhu devam ettiren büyük şairler yetiştirmekle beraber, bilhassa bektaşi şairlerinin hayat dolu zarif şiirleriyle, saz şiiri ve divan şiirindeki yeniliğe paralel bir yolda ilerlemiştir.

Yüzyıl ortalarında bir nevi neoklâsik hareketler görülmüş ve şiirimiz tekrar Fehim ve Naili yoluna dökülmek istenmiş; bu temayül, Leskofçalı Galip, Manastırlı Naili, Hersekli Arif Hikmet, Üsküdarlı Hakkı, Yenişehirli Avni gibi değerli şairler yetiştirmiş ise de geniş ve devamlı bir tesir yapamamıştır.

Nesirde de daha önceki yüzyıl temayülleri devam etmiş, Şanizade gibi süssüz ve sade bir şekilde tarih ve ilmî eser yazanlar çoğalmıştır. Akif Paşa’nın nesri içinde şuurlu bir yeni hayat uslûbuarzeden ifadelere rastlanmaktadır.

Ayrıca eski nazmın ve nesrin muhtelif tarzlarını temsil eden birçok yazarlarda göze çarpmaktadır. Fakat bunlar, neoklâsik temayüller gösterenler de dahil olmak üzere, aralarında değerli şahsiyetler bulunmasına rağmen, eski yüzyıllardaki geniş rağbeti görememişlerdir. Çünkü bütün bu tarzları barındıran eski klâsik devir sarsılmıştı. Cemiyet, Avrupa medeniyeti denilen bir baskı altında, bir ölüm kalım mücadesi içindeydi. Osmanlı İmparatorluğunun siyasi ve içtimai hayatında büyük değişiklikler olmuş, bir ıslâhat ve tanzimat devri açılmıştı. Eski devrin ifadesi olan eski edebiyat, bilhassa divan edebiyatı, tarihi seyrini ve tekamülünü tamamlamıştı.

Yüzyıl sonlarına doğru Avrupa ile temas çoğaldı. Birçok yazarlar, Avrupa’yı gördüler, avrupa dili öğrendiler ve avrupa eserlerini tetkik ettiler. Bunlar bir kısım eserlerinde eski şekle bağlı kalmakla beraber, zamana uygun bir ruh gösterdiler; edebiyata onsekizinci yüzyıl fransız filozoflarının siyasî ve içtimai fikirlerini, tenkid ve inkilâp hamlelerini getirdiler. Avrupa şaheserlerinden örnek alarak, şekil bakımından bambaşka olan yeni eserlerde yazdılar. Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal, Abdülhak Hâmit, Recaizade Ekrem, Samipaşazade Sezai, Ahmet Mithat bunların en mühimleridir. Böylece, şiirimizde nazım şekilleri ve konuları değişti; nesrimize roman ve tiyatro gibi yeni çeşitler geldi. Tanzimat Edebiyatı adını alan bu hareketten sonra aynı yolda yürüyen Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun) yazarları, avrupai edebiyat taraftarlığının son ve aşırı mümessili oldular. Bu zümre içindeki şahsiyetlerin en mühimleri olan Halit Ziya, Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin gibi yazarlar, şekilde ve ruhta tamamen avrupai, yeni eserler verdiler.

Fakat bu edebiyat da memleketi tam olarak tatmin edemedi. Çünkü, şark kültür ve zevkini yaşatan çoğunluk, avrupai edebiyata kolay kolay ısınamıyordu. Esasen yeni avrupai edebiyat da dil, zevk ve ruh bakımından milleti tam tatmin edecek bir isabet ve mükemmeliyete sahip değildi. Bir yandan saz şiiri ve divan şiiri de memlekette yaşıyor, muhtelif tarzların müdafileri arasında münakaşalar, fikir kavgaları ve hücumlar oluyordu.

Edebiyat-ı Cedide’nin dili, eski divan edebiyatı gibi, osmanlıca ve vezni aruzdu. Halbuki hayatın dili sadeleşmiş, eski ağır osmanlıca terkedilmişti. Aruz vezni de artık ağır ve yabancı görülmeğe başlıyordu. Bu sebeple bu yeni edebiyata da hücum ederek sade Türkçe ile ve hece vezniyle yazmayı müdafaa eden bir zümre ortaya çıktı.Bir yandan da saz şiiri kendi içindeki tekâmülüne devam ederek Dadaloğlu, Ruhsati, Mesleki gibi değerli şairler yetişmekteydi.

Hiçbir zümreye ve mesleğe bağlı olmayan muhtelif karakterlerde şairler ve romancılar da vardı. Bütün bu zümrelere mensup veya müstakil, şahsiyetlerden kimi saz şiiri, kimi divan şiiri, kimi tekke şiiri, kimi avrupa şiiri tarzında; kimi hece ile, kimi aruzla; kimi osmanlıca, kimi sade Türkçe yazıyor ve her biri de hem takdirci, hem de hücumcu ile karşılaşıyordu. Hatta aynı yazarların birbirine aykırı sayılan çeşitli tarzlarda eser verdikleri de görülüyordu.

Muhtelif tarzlarda değerli ve büyük eserler meydana getirmekten de geri kalmayan ondokuzuncu yüzyıl, bilhassa ikinci yarısı, böylece eski yeni çeşitli zevklerin ve tarzların çarpışmasıyla geçti ve yirminci yüzyılda kökleşen yeni Türk edebiyatına bir intikâl merhalesi oldu.

Sosyal Medyada Paylaşın:

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

  • Koç
  • Boğa
  • İkizler
  • Yengeç
  • Aslan
  • Başak
  • Terazi
  • Akrep
  • Yay
  • Oğlak
  • Kova
  • Balık
KOÇ BURCU YORUMU

Bugün, enerjinizi doğru yönlendirmeniz gerekebilir. Kendinizi fazla zorlamadan, sakin ve sabırlı bir şekilde ilerlemeye çalışın. İletişim konularında dikkatli olmanızda fayda var, yanlış anlaşılmalar olabilir. Kendinize vakit ayırarak içsel dengeyi korumaya özen gösterin. Önemli kararlar almadan önce iyice düşünmekte fayda var. Bugün, duygularınızla mantığınız arasında denge kurmaya çalışın.

BOĞA BURCU YORUMU

Tabii, Boğa burcunun günlük burç yorumu şu şekilde; Bugün, çevrenizdeki insanlarla iletişiminiz oldukça yüksek olabilir. İlginizi çeken konular hakkında derinlemesine araştırmalar yapabilir ve yeni bilgiler edinebilirsiniz. Ancak, aceleci hareket etmek yerine sağlam bir plan yaparak adımlarınızı daha kontrollü atmanız faydalı olacaktır. Ayrıca bugün, duygusal anlamda kararsızlık ve belirsizlikler yaşayabilirsiniz, mümkün olduğunca sakin kalmaya çalışın.

İKİZLER BURCU YORUMU
YENGEÇ BURCU YORUMU

Elbette, tabii ki! Bugün için Yengeç burcunun günlük burç yorumu şöyle; Bugün duygusal konularda daha hassas olabilirsiniz. İletişimde dikkatli olmanız gerekebilir ve ani tepkilerden kaçınmanızda fayda var. Özellikle aile ilişkilerinde daha anlayışlı ve empatik davranmak önemli olacaktır. Kendinize zaman ayırarak stresi azaltacak aktiviteler yapabilirsiniz. Sizden yardım isteyen biri olursa destek olmaktan kaçınmayın. Keyifli bir gün geçirmeniz dileğiyle!

ASLAN BURCU YORUMU

Bugün, iç sesinizi dinlemek ve içsel dengenizi sağlamak için zaman ayırmanız gereken bir gün olabilir. İletişim konularında dikkatli olmalı ve duygularınızı net bir şekilde ifade etmeye özen göstermelisiniz. Bugün, esnek olmak ve planlarınızı değiştirmeye açık olmak sizi olumlu yönde daha mutlu ve huzurlu hissettirebilir. İlişkilerde anlayışlı davranarak tartışmalardan uzak durmaya çalışın. Enerjinizi olumlu ve yapıcı şekilde kullanarak kendinize ve çevrenizdeki insanlara destek olabilirsiniz.

BAŞAK BURCU YORUMU

Bugün duygusal olarak dengede olmakta zorlanabilirsiniz. Sabırlı ve akılcı bir yaklaşım sergilemeye çalışın. İletişim konularında dikkatli olmanızda fayda var, yanlış anlaşılmalar yaşanabilir. Ayrıca bugün detaylara daha fazla önem vererek işlerinizi titizlikle yapabilirsiniz.

TERAZİ BURCU YORUMU

Tabii ki! Bugün Terazi burcunun insanları için ilişkilerde dengeyi sağlamak ve çatışmalardan uzak durmak önemli olabilir. Gergin durumlarda sakin kalarak çözüm yolları aramak başarılı sonuçlar getirebilir. Aynı zamanda, kariyer konusunda dengeli adımlar atarak hedeflerinize daha yaklaşabilirsiniz. İletişime önem vermeniz ve açık fikirli olmanız faydalı olacaktır. Keyifli bir gün geçirmenizi dilerim!

AKREP BURCU YORUMU

Bugün her zamankinden daha belirgin bir şekilde iletişim yetenekleriniz ön plana çıkabilir. Kendinizi ifade ederken net olmaya özen gösterin ve karşı tarafa karşı dürüst ve açık olun. İçinde bulunduğunuz durumu çözmek için derinlemesine araştırmalara yönelebilir, gizli konuları ortaya çıkarabilirsiniz. Kişisel konularda da cesur adımlar atabilir ve duygularınızı daha cesurca ifade edebilirsiniz. Aşk hayatınızda tutkulu ve derin duygular yaşayabilirsiniz.

YAY BURCU YORUMU

Arkadaşlarınıza ve aile üyelerinize ne planladığınızı ve nereye gittiğinizi bildirin, ardından onları geziye katılmaya davet edin. Bugünün Venüs-Mars bağlantısı, diğer insanları planlarınıza dahil ederek bazı ciddi liyakat puanları kazanabileceğiniz anlamına gelir.

OĞLAK BURCU YORUMU

Merhaba! Bugün Oğlak burcunu bekleyen olaylar arasında kariyer veya iş konularında ilerleme kaydedebilme ve hedeflere ulaşabilme şansı bulunuyor. Kendinize güvenmeli ve hedefleriniz doğrultusunda adımlar atmalısınız. Ancak, üzerinizdeki sorumlulukların arttığını hissedebilirsiniz. İlişkilerinizde daha anlayışlı ve sabırlı olmaya çalışmalısınız. Enerjinizi olumlu ve yapıcı şekilde yönlendirmek, sizin için faydalı olacaktır. Ayrıca, sağlığınıza ve bedeninize özen göstermeyi ihmal etmemelisiniz. Umuyorum ki bugün sizin için verimli ve huzurlu bir gün olur.

KOVA BURCU YORUMU

Bugünün Venüs-Mars bağlantısı, haritanızın en dinamik iki açısını kesiyor, bu nedenle yaratıcı bir çabada başarılı olmak istiyorsanız, şimdi ona en iyi şansı vermenin tam zamanı. İnsanların fikirlerinize ne kadar açık olduklarına şaşırabilirsiniz.

BALIK BURCU YORUMU

Bugün duygusal olarak daha hassas olabilirsiniz. İnsanlarla iletişimdeki inceliğiniz sayesinde yanınızdakilere destek olabilir, onları rahatlatabilirsiniz. Ancak, kendi duygusal ihtiyaçlarınızı da göz ardı etmemelisiniz. İçsel dengeye odaklanmak ve kendinize zaman ayırmak için fırsatlar yaratın. Enerjinizi doğru yönlendirmek, hobilerinize zaman ayırmak veya rahatlama teknikleri kullanmak size iyi gelecektir. Kendinizi yeniden motive etmek için yapıcı düşüncelere odaklanın ve geleceğe umutla bakın.

  • ÇOK OKUNAN
  • YENİ
  • YORUM