“Hasan Efendi bir san’at göstermeye iktidarı olmayan, sahnede yalnız yer dolduran aktörlere ve figüranlara ‘moloz ağalar’ dermiş.”
“Şairin dediği gibi, bir sedef kabuğunda nasıl bütün okyanusların ses ve ihtizazlarını dinlemek mümkünse bir aktörün sesinde de gelip geçmiş bütün artist nesillerini dinlemek öyle mümkündür.”
“Bir memleketin ‘tiyatrosu, tiyatro edebiyatı vardır’ diye övünmeye hak kazanması için müellif muhakkak ki şarttır.”
“Tiyatro, roman ve şiire benzemez. O kollektif bir san’attır.”
Kemal Yavuz‘un hazırladığı “Reşat Nuri Güntekin’in Tiyatro İle İlgili Makaleleri” (Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976 ) adlı kitabı heyecanla, notlar alarak, satır altlarını çizerek okudum.
Reşat Nuri Güntekin‘in 1918, 1920, 1930, 1950’li yıllarda kaleme aldığı makaleler şu bölümlerde toplanmış:
Tiyatroya Umumi Bir Bakış (Temaşada Hakikat, Temsilde Hakikat, Zamanın Ruhu ve Tiyatro, Tiyatro ve Ahlak, Tiyatro ve İlim, Dekor Mes’elesi, Sahne Tezyinatı, Romandan Piyes Çıkarmak, Temaşa ve İlim, Elem ve İzdırabın İfadesi, San’atta Deha )
Temaşa Tarihi
Yabancı Ülkelerin Tiyatroları, Eserleri, Yazarları ve Artistleri
Darülbedayi ve Tiyatromuz Hakkında Görüşler ( Tiyatro Ahlâkı, Lisan Mes’elesi ve Tiyatro, Tiyatro ve Sansür, Tiyatromuzun Bugünkü Hali, Tiyatro Mektebi, Ertuğrul Muhsin ve Darülbedayi, Devlet ve Tiyatro, İstanbul Şehir Tiyatrosu, Darülbedayi’de Bir Gün, Bir Tiyatro Politikamız Olmak Zamanı Gelmiştir, Niçin Müellif Yetişmiyor, Tiyatro Binalarımız vs. )
Tercüme ve Adaptasyon Mes’eleleri
Adapte ve Tercümeler
Milli Eserlerimiz ve Yazarlarımız
Artistlerimiz
Kitapta ayrıca Afife Jale, Necla Sertel, Bedia Slatzer (Muvahhid), Raşit Rıza, Behzat Haki, Necla Sertel, Muhsin Ertuğrul, Talat Artamel, Halid Fahri Ozansoy, Anaisi Hanım, Roza, Şehper, Sara Hanımlar, Onnik Efendi… Kimler yok ki?
Ve Daülbedayi’nin ilk yılları, temsiller, prova notları… Meselâ, “Yaprak Dökümü”, “Hülleci”, “Ceza Kanunu”, “Rakibe”, “Cürüm ve Ceza”, “Füruzan”, “Sivrisinekler”, “Akif Bey”, “Binnaz”…
Umuyor ve diliyorum “Reşat Nuri Güntekin ‘in Tiyatro İle İlgili Makaleleri” yeni basımıyla tekrar raflarda yerini alır okurla buluşur.
Sözlerimi, Talat Artamel‘in san’at hayatının 27. yıldönümü münasebetiyle Reşat Nuri Güntekin tarafından Türk Tiyatrosu Mecmuası için kaleme alınan makaleden küçük bir bölümü paylaşarak bitirmek istiyorum :
“Talat Artamel’i ilk defa ‘Rosaire’ tercümesinde çok dikkatle seyrettiğimi daha dün gibi hatırlıyorum. Narin vücudu, ceylan gibi sevimli çehresiyle, eskiden jönprömiye dediğimiz aşk rollerinde spesyalize olacak gibi görünmüştü bana. Fakat öyle olmadı. Çeşitli piyeslerde her çehreye girdi, her boyaya boyandı ve en birbirine benzemeyen rollerde kuvvetli bir kreasyon kabiliyeti gösterdi.
Talat’da en sempatik gördüğüm bir taraf da tiyatroyu çok ciddiye almasıdır. Ben onun sahnenin iç ve dışındaki çalışmalarında her zaman ibadete benzer bir şey hissetmişimdir.
Nihayet Talat’ı sahnede beğenerek seyredenlerin onu benim gibi dışarda da tanımalarını isterdim. Sahnede daima değişen çehrelerine mukabil hayatta nasıl hiç değişmeyen derin terbiyeli ve derin duygulu bir insan tipi seyretmiş olacaktık.”
